W wyniku zbrojnej napaści Rosji na Ukrainę tysiące Ukraińców zostały zmuszone do opuszczenia swojego kraju pochodzenia i wjechały, na podstawie stosownych uprawnień wjazdowych, na terytorium Polski. Sytuacja ta spowodowała konieczność stworzenia szczególnej regulacji prawnej zapewniającej doraźną podstawę prawną do legalnego pobytu w Polsce obywatelom Ukrainy.
Preferencje podatkowe dla uchodźców z Ukrainy
Próbą odpowiedzi ustawodawcy na problemy, jakie w wyniku konfliktu na wschodzie powstały w sferze zapewnienia legalności pobytu osobom przybywającym z terytorium Ukrainy, jest ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Akt prawny wszedł w życie z dniem ogłoszenia (12 marca 2022 r.) z mocą jednak od dnia 24 lutego 2022 r. (za wyjątkiem kilku przepisów).
Ustawa, obok takich zagadnień, jak: powierzenie pracy, utworzenie Funduszu Pomocy, czy regulacje dotyczące kształcenia, wychowania i opieki dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, przewiduje szczególne uprawnienia podatkowe.
W tym celu w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „ustawa o PDOF”) dodane zostały przepisy art. 52zf – 52 zi.
Znowelizowana ustawa o PDOF umożliwia zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów kosztów wytworzenia lub ceny nabycia rzeczy lub praw, które następnie podatnik przekaże, w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r., na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy określonym podmiotom. Adresatami tych darowizn mogą być m.in. organizacje określone w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy. Chodzi o osoby prawne lub ułomne osoby prawne (w tym fundacje i stowarzyszenia), które nie są jednostkami sektora finansów publicznych lub przedsiębiorstwami, instytucjami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnym, jak również te, które nie działają w celu osiągnięcia zysku. Organizacjami tymi są również:
- osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego,
- stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego,
- spółdzielnie socjalne,
- spółki akcyjne, spółki z o.o., kluby sportowe będące spółkami, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
Katalog adresatów darowizn, o których mowa powyżej, uzupełniają:
- jednostki samorządu terytorialnego,
- wojewodowie,
- Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych,
- Podmioty wykonujące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego (art. 52zf ust. 1 ustawy o PDOF).
Kosztem uzyskania przychodów są również koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego świadczenia, jeżeli jego celem jest przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy i jest świadczone na rzecz wymienionych powyżej podmiotów. Regulacja ta znajdzie zastosowanie, jeżeli świadczenie zostanie zrealizowane w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. (art. 52zf ust. 2 ustawy o PDOF).
Znowelizowane przepisy umożliwiły podatnikowi odliczenie od dochodu lub przychodu darowizn rzeczy lub praw majątkowych zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 9 ustawy lub art. 11 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym również wtedy, gdy koszty wytworzenia lub cena nabycia tych rzeczy lub praw majątkowych zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie ust. 1 (art. 52zf ust. 3 ustawy o PDOF).
Do przychodów nie zalicza się wartości darowizn i nieodpłatnych świadczeń (określonych w art. 52zf) otrzymanych w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. przez podatników, o których mowa w art. 52zf ust. 1 (art. 52zg ustawy o PDOF).
Uchodźcy z Ukrainy, którzy przybyli do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r., są zwolnieni z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w zakresie świadczeń uzyskanych przez nich w ramach pomocy humanitarnej (art. 52zh ustawy o PDOF). Zwolnione od podatku są wszelkie świadczenia, niezależnie od ich rodzaju, a więc pieniężne, rzeczowe oraz nieodpłatne świadczenia przekazane lub udostępnione uchodźcom. Pomocą humanitarną może być zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych, tj. udostępnienie lokalu mieszkalnego, zapewnienie żywności, ale także sfinansowanie leczenia, opłacenie nauki lub kursów pozwalających na zmianę kwalifikacji zawodowych.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy przyznaje (w art. 13) każdemu, kto zapewni na własny koszt zakwaterowanie i wyżywienie uchodźcom z Ukrainy, może być przyznane na jego wniosek świadczenie pieniężne z tego tytułu nie dłużej niż za okres 120 dni od dnia przybycia obywatela Ukrainy do Polski. Świadczenie pieniężne, o którym mowa, jest zwolnione od podatku dochodowego (art. 52zi ustawy o PDOF).
