Projektowana przez polskiego ustawodawcę fundacja rodzinna to wzorowana na funkcjonujących w innych państwach instytucja służąca zapewnieniu na wypadek śmierci przedsiębiorcy ciągłości oraz płynnej, bezkonfliktowej sukcesji międzypokoleniowej biznesu. Opodatkowanie fundacji rodzinnej to niewątpliwie kluczowa kwestia, którą należy wziąć pod uwagę oceniając proponowane rozwiązania. Może się bowiem okazać, że instytucja służąca w założeniu umacnianiu krajowego biznesu i zachęcaniu go do kontynuacji działalności w Polsce, będzie w istocie mniej korzystna niż obecnie dostępne opcje, zarówno krajowe, jak i zagraniczne.
Czym będzie fundacja rodzinna?
Zgodnie z uzasadnieniem do opublikowanego projektu ustawy o fundacji rodzinnej nowa instytucja ma służyć ułatwieniu sukcesji biznesu w firmach rodzinnych. W przypadku przedsiębiorstw rodzinnych zmiana międzypokoleniowa obejmująca kilka osób będących następcami prawnymi przedsiębiorcy będzie bowiem rodzić szereg problemów. Zarówno ustawowe, jak i testamentowe dziedziczenie biznesu mogą skutkować jego rozdrobnieniem oraz konfliktami między spadkobiercami, co do sposobu zarządzania firmą. W dalszej przyszłości może to nawet doprowadzić do utraty rodzinnego charakteru biznesu, np. w sytuacji, gdy dalsi następcy prawni zdecydują się na sprzedaż swoich udziałów. Ustanowienie sukcesora biznesu w drodze testamentu wiązać będzie się w wielu wypadkach z koniecznością zaspokojenia praw pozostałych spadkobierców z tytułu zachowku, a w konsekwencji znacznym obciążeniem finansowym po stronie spadkobiercy kontynuującego działalność zmarłego przedsiębiorcy.
Biorąc pod uwagę, że dotychczas obowiązujące przepisy nie zawierają skutecznych rozwiązań zapewniających bezkonfliktową, sprawną i zapewniającą dalsze przetrwanie budowanego latami biznesu, sukcesję działalności gospodarczej, rozpoczęto pracę nad regulacjami wprowadzającymi do polskiego systemu fundację rodzinną. Wyposażona w składniki majątkowe przez fundatora-osobę fizyczną (np. przedsiębiorcę planującego sukcesję biznesu) fundacja będzie mogła realizować prawnie dopuszczalne, wyznaczone przez niego cele, którymi mogą być np. akumulacja kapitału, działalność inwestycyjna, czy dostarczenie środków finansowych beneficjentom. Beneficjentami fundacji rodzinnej otrzymującymi od niej świadczenia będą mogły być osoby fizyczne lub organizacje pożytku publicznego. Takie rozwiązanie pozwoli na zachowanie ciągłości działalności gospodarczej, zapewniając jednocześnie wypłaty świadczeń z fundacji dla kolejnych pokoleń zstępnych.
Jakkolwiek cele przyświecające autorom projektu ustawy o fundacji rodzinnej należy uznać za niewątpliwie słuszne, pogłębionej analizy wymaga, czy konsekwencje podatkowe związane z funkcjonowaniem nowej instytucji nie zniechęcą do planowana sukcesji biznesu z jej wykorzystaniem.
Opodatkowanie dochodu fundacji rodzinnej
Zgodnie z projektem ustawy o fundacji rodzinnej przychód otrzymany przez fundację rodzinną od fundatora przeznaczony na realizację celów tej fundacji oraz tzw. fundusz operatywny nie będzie stanowił przychodu w rozumieniu ustawy o CIT. O ile zatem samo wniesienie przez fundatora majątku do fundacji rodzinnej nie będzie rodziło obciążeń podatkowych, to już dochody z pozostałej działalności fundacji będą podlegały opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Co gorsza, w świetle projektowanych przepisów fundacja rodzinna nie będzie uprawniona do stosowania tzw. „małego” CIT.
Warto również odnotować w tym kontekście, że projektowane przepisy nie przewidują na razie zwolnienia z opodatkowania zbycia przez fundację rodzinną składników majątkowych po upływie np. 6 lat, tak jak jest to przewidziane w ustawie o PIT w przypadku osób fizycznych. Brak takiej regulacji może zniechęcić fundatorów do wnoszenia do fundacji składników majątkowych, gdyż zbycie takich składników przez fundację, nawet po kilku latach, może rodzić po jej stronie konieczność opodatkowania z tego tytułu. Pewnym rozwiązaniem tego problemu, jak na razie nie uwzględnionym przez projektodawców, mogłoby być wprowadzenie zasady, że bieg terminu, którego upływ będzie umożliwiał zbycie składnika majątkowego bez podatku, rozpoczęty wobec fundatora, płynie nieprzerwanie wobec fundacji rodzinnej.
Co z dywidendami wypłacanymi na rzecz fundacji?
Planowana sukcesja biznesu w wielu przypadkach obejmować będzie wniesienie do fundacji rodzinnej aktywów w postaci udziałów i akcji w spółkach. Z tego względu istotną kwestią w planowaniu sukcesji z wykorzystaniem fundacji rodzinnej będą zasady opodatkowania wypłat dywidend dokonywanych przez takie spółki na rzecz fundacji. Niestety, w tym zakresie uczestniczące w pracach nad projektem Ministerstwo Finansów nie zaprezentowało jak dotąd jasnego i konsekwentnego stanowiska.
Początkowo resort deklarował uwzględnienie postulatów zgłaszanych na etapie konsultacji projektu, w tym wprowadzenie zasad korzystnego opodatkowania fundacji rodzinnych, łącznie z tzw. ulgą repolonizacyjną polegającą na braku opodatkowania w Polsce dochodu z likwidacji zagranicznej fundacji, o ile w ciągu 12 miesięcy majątek po takiej zlikwidowanej fundacji zostanie wniesiony do polskiej fundacji rodzinnej.
Niestety, niedawno resort finansów ostudził nieco entuzjazm przedsiębiorców, którzy mogliby zainteresować się fundacją rodzinną ze względu na towarzyszące tej instytucji korzyści podatkowe. Minister finansów, funduszy i polityki regionalnej wskazał bowiem, że wypłata dywidend ze spółek, w których udziały i akcje posiadać będzie fundacja rodzinna – na rzecz tej fundacji, nie będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego.
Biorąc dodatkowo pod uwagę, że wypłaty świadczeń z fundacji rodzinnej w wielu wypadkach będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na poziomie jej beneficjentów, ekonomiczna opłacalność sukcesji biznesu z wykorzystaniem nowej instytucji staje pod znakiem zapytania.
Jakie podatki zapłacą beneficjenci fundacji?
Wskazani w projektowanych przepisach najbliżsi członkowie rodziny fundatora nie będą opodatkowani podatkiem od spadków i darowizn w zakresie świadczeń otrzymywanych z fundacji rodzinnej, natomiast pozostałe osoby będą zobowiązane do rozliczenia podatku z tego tytułu. Początkowo projektowane przepisy zakładały, że otrzymywane świadczenia będą opodatkowane jednolitą stawką podatku w wysokości 19 %. Niedawno resort rozwoju, pracy i technologii, odpowiedzialny za projekt ustawy, zapowiedział jednak, że do świadczeń otrzymywanych przez beneficjentów z fundacji rodzinnej zastosowanie będą miały przepisy o grupach podatkowych objętych zróżnicowanymi stawkami podatku od spadków i darowizn.
Kwestia zwolnienia z podatku od spadków i darowizn będzie miało istotny wpływ na poziom opodatkowania beneficjentów PIT. Zgodnie z projektowanym art. 21 w ust. 1 pkt 105a Ustawy o PIT zwalnia się bowiem od podatku dochód uzyskany ze zbycia udziałów w spółce kapitałowej, udziałów w spółdzielni, papierów wartościowych oraz tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych otrzymanych przez jej beneficjenta lub fundatora z fundacji rodzinnej, w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn przypadającej na te udziały, papiery wartościowe oraz tytuły uczestnictwa.
Podatkowe aspekty fundacji rodzinnej trzeba monitorować
Proponowane regulacje dotyczące zasad opodatkowania fundacji rodzinnej oraz jej beneficjentów rozmijają się z pierwotnymi zapowiedziami autorów projektu. Korzystne opodatkowanie funkcjonowania fundacji rodzinnej, o którym oficjalnie zapewnia resort finansów, pozostaje na razie w fazie deklaracji. Omawiany projekt wciąż jest na początkowym etapie prac legislacyjnych, zatem nie można wykluczyć, że pierwotne założenia, również w zakresie podatkowym, zostaną istotnie zmodyfikowane po przeprowadzonych konsultacjach.
Obecnie proponowane w przepisach rozwiązania podatkowe nie zachęcają do planowania sukcesji biznesu z wykorzystaniem fundacji rodzinnej. Z perspektywy podatkowej bardziej korzystnym rozwiązaniem może okazać się utworzenie spółki holdingowej (przy spełnieniu ustawowych warunków objętej zwolnieniem z CIT w zakresie otrzymywanych dywidend) lub wybór fundacji prywatnej z siedzibą za granicą (np. Liechtensteinie).
